Tên tuổi đạo diễn Đặng Nhật Minh đã quen thuộc với người xem phim Việt Nam suốt mấy chục năm qua, và đã vượt ra khỏi phạm vi những bộ phim đơn thuần, trở thành gương mặt tiêu biểu của một phong cách nghệ thuật không dễ lẫn. Một trong những điều làm nên các bộ phim đặc sắc vào loại nhất của điện ảnh Việt Nam những năm 80-90 thế kỷ trước là chất liệu văn học từ những truyện ngắn do chính Đặng Nhật Minh viết. Đây là những truyện ngắn được đạo diễn viết ra vào những thời kỳ khác nhau xen kẽ với công việc chính là đạo diễn phim. Nhiều truyện ngắn trong tập này khi có cơ hội đã được chính ông chuyển thể thành phim. Đối với ông, không có sự tách biệt giữa sáng tác điện ảnh hay viết văn. Mỗi một truyện ngắn được ông viết ra, ông quan niệm đó là những bộ phim trên giấy. Do đó độc giả có thể nhận thấy nhiều yếu tố điện ảnh trong các truyện ngắn vốn giàu hình ảnh và sức gợi của ông.

Những câu chuyện của Đặng Nhật Minh là những đan xen xung đột giữa sự vị kỷ và sự bao dung, giữa di sản quá khứ và trách nhiệm của hiện tại. Ông có khả năng thích ứng với đủ đề tài từ nông thôn, truyền thống (Bao giờ cho đến tháng mười) cho đến thành thị (Ngôi nhà xưa, Tin đồn), từ chiến tranh, lịch sử (Gặp gỡ ở cửa rừng, Thị xã trong tầm tay) đến đời sống đương đại (Trở về, Nước mắt khô). Điều đặc biệt là các sáng tác vẫn nằm trong cảm hứng trữ tình có màu sắc sử thi nhưng vẫn ánh lên những nét bàng bạc tinh tế, để khi lên màn ảnh, vẫn đứng lại được với công chúng. Chất trữ tình của Đặng Nhật Minh dẫn dắt người đọc ở những hình tượng giàu chất điện ảnh, được tắm trong cảm xúc nhân hậu, để cho họ đồng cảm với số phận những người phụ nữ Việt Nam đầy thiệt thòi, hay những người trí thức lạc thời mãi ngẩn ngơ giữa cuộc sống ầm ào. Những câu chuyện được viết bằng một giọng văn có phần cổ điển, mộc mạc nhưng có những cái tứ ám ảnh. Về sự hi sinh chịu đựng. Về cái xấu không lộ mặt. Về cái hèn trong những nhân vật trí thức không dám đối diện với hậu quả mình gây ra. Cuộc diễu hành chầm chậm của những điều gai góc khiến người đọc phải nhập cuộc. Chắc chắn là, với vốn văn hóa được thừa hưởng từ truyền thống gia đình (cha là GS bác sĩ - liệt sĩ Đặng Văn Ngữ), biết nhiều ngoại ngữ, và khả năng nhạy bén với nghệ thuật, lại ở trong môi trường sôi động của điện ảnh nước nhà một thời, nên dù không được đào tạo điện ảnh chính quy, ông vẫn chinh phục được nghệ thuật thứ bảy một cách ấn tượng.

(nxbtre.com)